Θρησκευτικός Τουρισμός – Εννοιολογική προσέγγιση

Ο Θρησκευτικός Τουρισμός είναι υποκατηγορία του πολιτιστικού τουρισμού, εφόσον:
– η θρησκεία είναι στοιχείο του πολιτισμού
– τα θρησκευτικά μνημεία (εκκλησίες, μοναστήρια) είναι πολιτιστικά στοιχεία
– οι θρησκευτικές εκδηλώσεις (εορτές πανηγύρια, τελετές) είναι πολιτιστικές εκδηλώσεις.
Αποτελεί και για έναν ακόμη λόγο υποκατηγορία του Πολιτιστικού Τουρισμού, εφόσον οι μετέχοντες σε οργανωμένα προσκυνήματα διαθέτουν συχνά μια μέρα επιπλέον για επίσκεψη σε επιλεγμένα τουριστικά αξιοθέατα.

Πολιτισμικός Τουρισμός:

Σχετίζεται με τον πολιτισμό μιας χώρας ή περιοχής. Είναι η μετακίνηση ανθρώπων σε πολιτιστικά αξιοθέατα μακριά από την καθιερωμένη περιοχή κατοικίας τους, με την προϋπόθεση να συλλέξουν νέες πληροφορίες και εμπειρίες ώστε να ικανοποιήσουν τις πολιτιστικές τους ανάγκες. Σε αυτές τις πολιτιστικές ανάγκες μπορεί να συγκαταλέγεται η σταθεροποίηση-στερεοποίηση της προσωπικής πολιτιστικής ταυτότητας κάποιου, μέσω της παρατήρησης του “εξωτικού” άλλου/ξένου.

Θρησκευτικός Τουρισμός (Religious Tourism) και Προσκυνηματικές περιηγήσεις (Pilgrimage Tours) –ως μορφή Πολιτιστικού Τουρισμού:

Δεν αφορά μόνο τους καθαρούς προσκυνητές, αλλά και τους ευσεβείς περιηγητές, τους φιλέρευνους τουρίστες και τους θαυμαστές της βυζαντινής τέχνης. Πρόκειται για μια εξαιρετικά γρήγορη αναπτυσσόμενη μορφή θεματικού τουρισμού που έχει γνωρίσει ιδιαίτερη άνθηση στην Ελλάδα τα τελευταία χρόνια.

Ορισμός «Θρησκευτικού Τουρισμού»

Ο Θρησκευτικός Τουρισμός είναι μια μορφή τουρισμού ειδικού ενδιαφέροντος που παρακινείται, εν μέρει ή αποκλειστικά, από θρησκευτικά κίνητρα και συγκεκριμένα από την επιθυμία του ατόμου να μετακινηθεί από τον τόπο της μόνιμης κατοικίας του με σκοπό να επισκεφθεί ένα χώρο που θεωρεί «ιερό» (π.χ. ναό, μοναστήρι κ.α.), επιλέγοντας συχνά συγκεκριμένο χρόνο (Μεγάλη Εβδομάδα, δεκαπενταύγουστο, θρησκευτική πανήγυρη, εορτή Αγίου κ.α.) και αναζητώντας την επικοινωνία με το θείο ή την ικανοποίηση θρησκευτικών αναγκών (εκπλήρωση τάματος, παράκληση για κάποια χάρη, ένδειξη ευγνωμοσύνης κ.α.). Οι μετακινήσεις αυτές δεν έχουν αποκλειστικά προσκυνηματικό χαρακτήρα, καθώς μπορεί να αφορά άτομα που επιθυμούν να περιηγηθούν σ’ έναν χώρο με σκοπό με σκοπό να θαυμάσουν μνημεία με πλούσια αρχιτεκτονική, υψηλής ιστορικής και καλλιτεχνικής αξίας.

Ο «Θρησκευτικός Τουρισμός και οι προσκυνηματικές περιηγήσεις» στην ξενόγλωσση ορολογία

«Religius Tourism and Pilgrimage Tours»:

Στα αγγλικά ο «Θρησκευτικός Τουρισμός» αποδίδεται με τον όρο «Religious Tourism» («ριλίτζιους τούρισμ»), ενώ οι «Προσκυνηματικές Περιηγήσεις» με τον όρο «Pilgrimage Tours» («πίλγκριμιτζ τούρς» / Pilgrim= ο προσκυνητής /Pilgrimage=το προσκύνημα). Ο όρος «Pilgrimage» που σημαίνει «πρσκυνητής» έχει τις ρίζες του στην λατινική λέξη «peregrinus» που σήμαινε τον ξένο που ζούσε έξω από την περιοχή της Ρώμης. Ο όρος αυτός χρησιμοποιείται σήμερα για να αποδώσει την έννοια του προσκυνηματισμού όχι μόνο σε θρησκευτικά μνημεία αλλά και σε ιστορικούς τόπους και μνημεία πολιτιστικού ενδιαφέροντος («cultural pilgrimage»).

Άλλοι συναφείς όροι που χρησιμοποιούνται είναι οι εξής: «faith tours» (=ταξίδια πίστης), «biblical tours» (=βιβλικά ταξίδια), «religious tours» (=θρησκευτικά ταξίδια).

Σύντομη Περιγραφή Επαγγελματικών Δραστηριοτήτων (Προφίλ Επαγγέλματος)

Επαγγελματικό περίγραμμα ειδικότητας

Ο διπλωματούχος της ειδικότητας «Θρησκευτικού Τουρισμού και Προσκυνηματικών Περιηγήσεων» έχει πιστοποιήσει τις απαραίτητες γνώσεις και δεξιότητες που απαιτούνται, ώστε να είναι ικανός να ασχολείται με: α) το σύνολο των τουριστικών δραστηριοτήτων που σχετίζονται με τη διενέργεια ταξιδιού, ατομικού ή ομαδικού, σε τόπους, χώρους και μνημεία, κτίσματα, μονές και ναούς που σχετίζονται με την ιστορία και την εξέλιξη της θρησκευτικής δραστηριότητας ή γενικότερα θρησκευτικής σημασίας, για λόγους θρησκευτικού, πολιτιστικού και εκπαιδευτικού ενδιαφέροντος, που αφορούν στην ιστορία της Ελλάδας β) προσκυνηματικές περιηγήσεις (στην Ελλάδα και σε χώρες που σχετίζονται με την ιστορία της) και όλες τις δραστηριότητες που διενεργούνται με κίνητρο, μεταξύ άλλων, το προσκύνημα, τη συμμετοχή σε θρησκευτικές τελετές/εκδηλώσεις, την εκπλήρωση τάματος, την έκφραση, γενικά, της λατρευτικής πίστης και την ανάγκη εκπλήρωσης της εσωτερικής αναζήτησης του θείου.

Στις δραστηριότητες του θρησκευτικού τουρισμού και των προσκυνηματικών περιηγήσεων περιλαμβάνονται συνέδρια και εκδηλώσεις που διοργανώνονται από τις γνωστές θρησκευτικές κοινότητες στην Ελλάδα, που έχουν αντικείμενο σχετικό με θέματα θρησκείας, θρησκευτικών μνημείων, δραστηριοτήτων και τελετών, καθώς και δράσεις με το σκοπό της ανάδειξης των μνημείων, των χώρων, των παραδόσεων και των επετείων, σχετικών με την ιστορία, την εξέλιξη και την ανάπτυξη της θρησκευτικής τουριστικής δραστηριότητας και των προσκυνηματικών περιηγήσεων γενικότερα. Όλα τα παραπάνω έχουν ως σκοπό την ανάδειξη της θρησκευτικής – πολιτιστικής κληρονομιάς της Ελλάδας, στην μακραίωνη ιστορική πορεία της, και του ιδιαίτερου πολιτισμού που απορρέει από αυτή. Η ανάπτυξη των δραστηριοτήτων που λαμβάνουν χώρα σε αρχαιολογικούς χώρους, ιστορικούς τόπους, μνημεία και δημόσια μουσεία, τελεί υπό την επιφύλαξη του οικείου θεσμικού πλαισίου περί προστασίας τους, συμπεριλαμβανομένων των διατάξεων του ν. 3028/2002 και ιδίως του άρθρου 46 και των κατ’ εξουσιοδότηση εκδιδόμενων πράξεων.

Τομείς απασχόλησης

Οι απόφοιτοι της ειδικότητας είναι σε θέση να απασχοληθούν στους εξής τομείς:
α) Τουριστικές επιχειρήσεις που δραστηριοποιούνται, μεταξύ των άλλων, στο χώρο του Θρησκευτικού Τουρισμού και των Προσκυνηματικών Περιηγήσεων.
β) Οργανισμοί και Φορείς της Εκκλησίας της Ελλάδος που σχετίζονται με τον Θρησκευτικό Τουρισμό (π.χ. του Συνοδικού Γραφείου Προσκυνηματικών Περιηγήσεων-Θρησκευτικού Τουρισμού της Ιεράς Συνόδου της Εκκλησίας της Ελλάδος ή των μητροπολιτικών γραφείων των Ιερών Μητροπόλεων της Εκκλησίας της Ελλάδος, ιεροί ναοί, ιερές μονές, εκκλησιαστικά μουσεία κ.ά.), στα πλαίσια της θρησκευτικής και προσκυνηματικής τους δραστηριότητας.
γ) Οργανισμοί και Φορείς του Δημοσίου (ΝΠΔΔ ή ΝΠΙΔ) με αντικείμενο τον Θρησκευτικό Τουρισμό.
δ) Στελέχωση ξενοδοχειακών μονάδων που απευθύνονται σε προσκυνητές (π.χ. μονάδες στην περιοχή του Αγίου Όρους, των Μετεώρων κ.α.).
ε) Ίδρυση ιδιωτικής επιχείρησης, που θα αφορά σε υπηρεσίες ή συνέργειες σχετικές με τον Θρησκευτικό Τουρισμό και τις Προσκυνηματικές Περιηγήσεις (οργάνωσης ταξιδιών, συμβουλευτικής, εξειδικευμένου συνοδού, κ.ά.).
στ) Συνεργασία με ιδιωτικά ή δημόσια ερευνητικά κέντρα που αφορούν στο αντικείμενο της ειδικότητας.

Επαγγελματικά προσόντα

Ο απόφοιτος της ειδικότητας «Θρησκευτικού Τουρισμού και Προσκυνηματικών Περιηγήσεων» μπορεί να ανταπεξέλθει επαρκώς και με υπευθυνότητα στις απαιτήσεις των θρησκευτικών τουριστών ή προσκυνητών που ταξιδεύουν είτε μεμονωμένα είτε σε ομάδες (γκρουπ), κινούμενοι, αντιστοίχως, από θρησκευτικό ή προσκυνηματικό ενδιαφέρον. Ειδικότερα, μετά την αποφοίτησή του θα είναι σε θέση:

• να σχεδιάζει, οργανώνει, προωθεί και υλοποιεί θρησκευτικές εκδρομές και προσκυνηματικές περιηγήσεις.
• να συνοδεύει ταξιδιώτες, μεμονωμένους ή σε ομάδες (γκρουπ), κατά τις μετακινήσεις τους σε ιερούς τόπους, χώρους και μνημεία θρησκευτικού και προσκυνηματικού ενδιαφέροντος, όπως μονές και ναούς ως εξειδικευμένος Τουριστικός Συνοδός.
• να διαχειρίζεται με ευχέρεια γνώσεις και πληροφορίες σχετικές με τους θρησκευτικούς προορισμούς, τους χώρους και τα μνημεία θρησκευτικού και προσκυνηματικού ενδιαφέροντος, ιδίως στην περιοχή όπου δραστηριοποιείται επαγγελματικά.
• να διαθέτει ικανότητες επικοινωνίας,
• να διαθέτει γνώσεις των κανονισμών και της σχετικής νομοθεσίας που διέπει το πεδίο της δραστηριότητάς του (προϋποθέσεις επίσκεψης θρησκευτικών μνημείων, περιορισμοί επισκεψιμότητας, ταξιδιωτική ασφάλεια, αρχαιολογική και τουριστική νομοθεσία, κ.α.).
• να διαθέτει ικανότητες αντιμετώπισης έκτακτων περιστατικών αλλά και βασικούς κανόνες πρώτων βοηθειών και υγιεινής.

Επαγγελματικά καθήκοντα

Ο απόφοιτος της ειδικότητας «Θρησκευτικού Τουρισμού και Προσκυνηματικών Περιηγήσεων» θα είναι σε θέση να υποστηρίξει τις θρησκευτικές και προσκυνηματικές περιηγήσεις των ταξιδιωτών, μεμονωμένων ή σε ομάδες (γκρουπ), Ελλήνων ή αλλοδαπών, οποιασδήποτε θρησκείας ή δόγματος, στο εσωτερικό ή το εξωτερικό (σχετικές με την μακραίωνη Ελληνική ιστορία), τόσο κατά το στάδιο του σχεδιασμού και της οργάνωσής τους (Α), όσο και κατά το στάδιο της υλοποίησής τους (Β).

Συγκεκριμένα, οι κύριες επαγγελματικές δραστηριότητες, τις οποίες θα πρέπει να μπορεί να εκτελέσει ένα στέλεχος της ειδικότητας «Θρησκευτικού Τουρισμού και Προσκυνηματικών Περιηγήσεων», είναι οι εξής:

Α. Κατά το στάδιο του σχεδιασμού και της οργάνωσης των θρησκευτικών και προσκυνηματικών περιηγήσεων:

1) Πραγματοποιεί έρευνα αγοράς, επιλέγει κατάλληλους θρησκευτικούς/προσκυνηματικούς προορισμούς και ακολούθως σχεδιάζει, οργανώνει, προγραμματίζει, κοστολογεί, προβάλει και προωθεί ημερήσια ή πολυήμερα εκδρομικά προγράμματα-τουριστικά πακέτα για λογαριασμό ενός Τουριστικού Γραφείου, σε συνεργασία με τους προμηθευτές τουριστικών προϊόντων που συμμετέχουν στη σύνθεση του τουριστικού πακέτου (ξενοδοχεία, εστιατόρια, επιχειρήσεις μίσθωσης τουριστικών λεωφορείων, αεροπορικές/ακτοπλοϊκές εταιρείες κ.α.), λαμβάνοντας υπόψη τις εξειδικευμένες ανάγκες-κίνητρα των θρησκευτικών τουριστών ή προσκυνητών, όπως επίσης και τον ιδιαίτερο χαρακτήρα των θρησκευτικών τόπων, χώρων και μνημείων και όλων των σχετικών δραστηριοτήτων που περιλαμβάνονται στο τουριστικό πακέτο (π.χ. ημερομηνίες θρησκευτικών εορτασμών και ιερών πανηγύρεων, πρόγραμμα ιερών τελετών, ωράρια επισκεψιμότητας σε ναούς και μοναστήρια κ.α.).
2) Προγραμματίζει και συντονίζει ειδικές θρησκευτικές και προσκυνηματικές δραστηριότητες, όπως φιλοξενία σε μοναστηριακούς ξενώνες, γεύμα στην Τράπεζα Ιερών Μονών, διαδικασία εκπλήρωσης τάματος, τέλεση Ιερών Ακολουθιών (αρτοκλασία, ιερά παράκληση κ.α.), συμμετοχή στα Ιερά Μυστήρια της Εκκλησίας (Εξομολόγηση, θεία Ευχαριστία κ.λπ.), συμμετοχή σε θρησκευτικές εκδηλώσεις-φεστιβάλ, επίσκεψη σε Θρησκευτικά-Εκκλησιαστικά Μουσεία και Εκθέσεις, σχεδιασμό και συνοδεία θρησκευτικών διαδρομών (π.χ. Στα Βήματα του Αποστόλου Παύλου) κ.α.
3) Εμπλουτίζει τις θρησκευτικές και προσκυνηματικές περιηγήσεις με άλλες θεματικές μορφές τουρισμού, στα πλαίσια της συνέργειας των εναλλακτικών μορφών τουρισμού (τουρισμός υπαίθρου, τουρισμός γαστρονομίας, εκπαιδευτικός τουρισμός κ.α.).
4) Συντάσσει ενημερωτικά δελτία εκδρομών σε ηλεκτρονική και έντυπη μορφή (ανακοινώσεις, εκδρομικά προγράμματα, τουριστικοί κατάλογοι/οδηγοί).
5) Σχεδιάζει Θεματικές Διαδρομές (Θρησκευτικές/Προσκυνηματικές) για την ανάδειξη και προβολή της πολιτιστικής και θρησκευτικής κληρονομιάς της Ελλάδας (εντός, όσο και στο εξωτερικό), σε συνεργασία με ιδιωτικούς φορείς (π.χ. Τουριστικά Γραφεία κ.α.) ή δημόσιους φορείς-ΝΠΔΔ (π.χ. Υπουργείο Τουρισμού, Εκκλησία της Ελλάδος, Ιερές Μητροπόλεις της Ελλάδος κ.α.).
6) Συμβάλει, μεμονωμένα ή σε συνεργασία με ιδιωτικούς ή δημοσίους φορείς, στην έρευνα και μελέτη στοιχείων νεοφυούς ή καινοτόμου χαρακτήρα που σχετίζονται με το αντικείμενο της ειδικότητας.

Β. Κατά το στάδιο της υλοποίησης των θρησκευτικών και προσκυνηματικών περιηγήσεων:

1) Παρέχει υπηρεσίες συνοδείας ταξιδιωτών, μεμονωμένων ή σε ομάδες (γκρουπ), Ελλήνων ή αλλοδαπών, με θρησκευτικά και προσκυνηματικά κίνητρα και ενδιαφέροντα, σε χώρους θρησκευτικής και προσκυνηματικής σημασίας, στο εσωτερικό ή το εξωτερικό, που σχετίζονται με την ιστορική παράδοση της Ελλάδας, ως εξειδικευμένος Τουριστικός Συνοδός.
2) Ενημερώνει τους ταξιδιώτες για τα περιλαμβανόμενα και μη περιλαμβανόμενα (προαιρετικά) του εκδρομικού προγράμματος, για τα ωράρια επισκεψιμότητας και τις προϋποθέσεις εισόδου σε θρησκευτικούς/προσκυνηματικούς χώρους (τυχόν εισιτήριο, ευπρεπής ενδυμασία για την είσοδο σε Ιερούς Ναούς και Μονές, αφαίρεση υποδημάτων σε Μουσουλμαντικά Τεμένη κ.λπ.).
3) Παρέχει πρακτικές πληροφορίες για την διευκόλυνση του εκδρομικού προγράμματος των ταξιδιωτών (προτάσεις για την αξιοποίηση του ελεύθερου χρόνου, συμβουλές για προσωπικές μετακινήσεις με τοπικά μέσα μαζικής μεταφοράς και ταξί, αγορές, χρήση χρεωστικών/πιστωτικών καρτών, αγορά συναλλάγματος, τηλεφωνικές επικοινωνίες από το εξωτερικό κ.α.).

Ο απόφοιτος της ειδικότητας «Θρησκευτικού Τουρισμού και Προσκυνηματικών Περιηγήσεων» θα πρέπει να φροντίζει να ενημερώνεται συνεχώς για τα νέα δεδομένα και τις νέες τάσεις που διαμορφώνονται ή προκύπτουν στον χώρο του Τουρισμού και ειδικότερα του Θρησκευτικού Τουρισμού και των προσκυνηματικών περιηγήσεων, αποβλέποντας στην καλύτερη εξυπηρέτηση των ταξιδιωτών, κυρίως των θρησκευτικών τουριστών και των προσκυνητών.